មាន​ការ​បញ្ជាក់​ពី​ផែនទី​ចាស់​របស់​កម្ពុជា

ផែន​ទី​​​ខ្មែ​រផលិត​​ដោយ​ហូឡង់​ក្នុង​ឆ្នាំ១៧៤៧។ រូបថត Michael Hayes

លោក​ការី​និពន្ធ​ជាទី​រាប់​អាន!

ខ្ញុំ​ចាប់​អារម្មណ៍ និង​ភ្ញាក់​ផ្អើល​ដោយ​សារ​អត្ថបទ​របស់ Emily Wright មាន​ចំណង​ជើង​ថា «ផែនទី​ចាស់​បំផុត​របស់​កម្ពុជា​ត្រូវ​បាន​ប្រគល់​ទៅ​ឲ្យ​បណ្ណសារដ្ឋាន» (ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ ចុះ​ថ្ងៃ ទី៣១ ខែ ធ្នូ)។

ជា​បឋម​ឃ្លា​ដើម «ផែនទី​មុន​បង្អស់​របស់​កម្ពុជា...» ហាក់​បី​ដូចជា​បាន​សរសេរ​ដោយ​សិស្ស​ទើប​បញ្ចប់​ការ​សិក្សា​ពី Elasticity School of Journalism ជា​ពិសេស​ពីព្រោះ​ផែនទី​នោះ​ត្រូវ​បាន​រៀបរាប់​ថា ជា​គំនូស​ឈូង​សមុទ្រ កំពត»។ ខណៈ​ដែល​ទឹក​ដី​កម្ពុជា បាន​រួម​តូច​ខ្លាំង​ក្នុង​ឆ្នាំ ១៨៥៧ ពី​ផ្ទៃ​ដី​ដ៏​ធំ​នៅ​សម័យ​អង្គរ​ប្រទេស កម្ពុជា មាន​លក្ខណៈ​ច្រើន​ជាង​ឈូង សមុទ្រ កំពត ទៅ​ទៀត​នៅ​ពាក់​កណ្តាល​ទសវត្សរ៍ ទី៩០។ មិន​ថ្វី​ទេ ដោយ​ប្រើ​ប្រាស់​និយមន័យ​របស់​លោក​ស្រី Wright ខ្ញុំ​សូម​ចង្អុល​បង្ហាញ​ថា ផែនទី​កម្ពុជា​ត្រូវ​បាន​រៀបចំ ឡើង​ដោយ​ពួក​ហូឡង់​នៅ​ដើម​ឆ្នាំ ១៦៤៤។ ផែនទី​ប្រវតិ្តសាស្រ្ត​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ ត្រូវ​បាន​ដាក់​បញ្ចូល​ក្នុង​ក្រដាស​បួន​ទំព័រ​នៅ​ក្នុង​សៀវភៅ​ដែល​បោះពុម្ព​ផ្សាយ​នា​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ ដែល​មាន​ចំណង​ជើង​ថា ការ​សម្លាប់​និង​ចលាចល​នៅ កម្ពុជា សតវត្សរ៍ ទី១៖ Anthony van Diemen vs. King Ramadhipati I ដែល​និពន្ធ​ដោយ Alfons van Der Kraan។

ដោយ​ប្រើ​ឯកសារ​យក​ចេញ​ពី​បណ្ណសារ​របស់​ជនជាតិ ហូឡង់ លោក Van Der Kraan បាន​រៀបរាប់​អំពី​ជម្លោះ​រយៈ​ពេល​វែង​រវាង​ក្រុមហ៊ុន Dutch East India និង កម្ពុជា នៅ​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ ១៦៣០ និង ១៦៤០ ជា​ការ​ប្រឈម​តទល់​គ្នា​ដែល​បាន​កត់​សម្គាល់​នៅ​ទំព័រ​ខាង​ក្រោយ​នៃ​សៀវភៅ​ថា៖ «... មាន​លក្ខណៈ​ខុស​គ្នា នៃ​ប្រវតិ្តសាស្រ្ត រវាង​រដ្ឋ​អាស៊ី​អាគេ្នយ៍​ដី​គោក និង​មហា​អំណាច​អឺរ៉ុប»។

ហូឡង់ ដែល​គ្រប់​គ្រង ឥណ្ឌូនេស៊ី ពី Batavia (សព្វ​ថ្ងៃ ហ្សាការតា) ព្រួយ​បារម្ភ​អំពី​ការ​ទន្ទ្រាន​ពី​ពួក ព័រទុយហ្គាល់ លើ​ពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​នឹង ជប៉ុន ដោយ​ពួកគេ​បាន​បង្ហាញ​កន្លែង​ពាណិជ្ជកម្ម និង​ស្ថានទូត​នៅ កម្ពុជា ក្បែរ​ទីក្រុង ឧដុង្គ ដែល​ជា​រាជធានី​របស់​កម្ពុជា​នា​ពេល​នោះ។ ទំនាក់​ទំនង​មិន​ដែល​មាន​ភាព​ងាយ​ស្រួល​ឡើយ ខណៈ​ដែល​ពាណិជ្ជករ និង​ទ័ព​ស៊ី​ឈ្នួល​របស់ ព័រទុយហ្គាល់ បាន​នៅ​ទីតាំង​នោះ​រួច​ហើយ។ សរុប​មក​សកម្មភាព​ខុស​ច្បាប់ បាន​កើត​មាន​ជា​ទូទៅ​គ្រប់​ភាគី​ទាំង​អស់​ទំនាក់​ទំនង​កាន់​តែ​ជូរចត់។ ជនជាតិ ហូឡង់ ត្រូវ​បាន​គេ​សម្លាប់ ហើយ​នៅ​ថ្ងៃ ទី២៧ ខែ វិចិ្ឆកា ឆ្នាំ ១៦៤៣ បេសកកម្ម​របស់​ជនជាតិ ហូឡង់ ទាំង​មូល​ប្រហែល​ពី ២០ ទៅ ២៥ នាក់​ត្រូវ​បាន​សម្លាប់​រង្គាល​ដោយ​ទ័ព​របស់​ព្រះ​មហាក្សត្រ​កម្ពុជា​នៅ​ក្បែរ​ទីផ្សារ ឧដុង្គ។

ហូឡង់ ចង់​សង​សឹក​ហើយ​ក៏​បញ្ជូន​ក្រុម​នាវា​ចំនួន ៥ ពី Batavia នៅ​ខែ មីនា ឆ្នាំ ១៦៤៤ ហើយ​គេ​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ដល់ ភ្នំពេញ ហើយ​ត្រូវ​បាន​លើក​ទឹក​ចិត្ត​ដោយ​អ្នក​នាំ​សារ​របស់​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ឲ្យ​ជិះ​ឡើង​តាម​ទន្លេ​សាប​ទៅ ឧដុង្គ ដើម្បី​ចរចា ប៉ុន្តែ​នៅ​ទី​នោះ​ពួក​គេ​បាន​ដឹង​ថា ពួក​គេ​ត្រូវ​គេ​បោក​ប្រាស់​ខណៈ​ដែល​កម្ពុជា​ត្រៀម​ខ្លួន​ធ្វើ​សង្គ្រាម។

ពេល​ពួក​គេ​មក​ដល់ ភ្នំពេញ វិញ​កម្ពុជា បាន​សាង​សង់​ស្ពាន​អណ្តែត​ចំនួន​ពីរ ឆ្លង​កាត់​ទន្លេ​សាប​ដើម្បី​ព្យាយាម​ដាក់​អន្ទាក់​ពួក ហូឡង់។ យោង​តាម​ផែនទី​សមរភូមិ​រនាំង​ជា​ស្ពាន​អណ្តែត ទី១ គឺ​នៅ​ក្បែរ​ស្ពាន ជ្រោយ​ចង្វារ ពេល​នេះ ហើយ​ស្ពាន​មួយ​ទៀត​គឺ​ឆ្លង​កាត់​ទន្លេ​ពី​សួនច្បារ​នៅ​សណ្ឋាគារ​សុខា ថ្មី ដល់ Hurly's Cantina។

ក្នុង​ព្រឹត្តិការណ៍​នោះ ទីបំផុត ហូឡង់ បាន​ឆ្លង​ផុត​ឧបសគ្គ​ទាំង​ពីរ ដោយ​ភាគី​ទាំង​សង​ខាង មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​របួស ហើយ​បាន​វិល​ត្រឡប់​ទៅ Java វិញ។ ផែនទី​ដើម ដែល​ផលិត​ដោយ​ប្រើ​ក្រដាស​ស្រូវ​ជប៉ុន គឺ​ស្ថិត​នៅ​បណ្ណសារ​ជាតិ ហូឡង់ នៅ​ទីក្រុង ឡាអេ។ ប្រហែល​ជា​ស្ថានទូត ហូឡង់ នៅ បាងកក មាន​បំណង​សម្រួល​ថត​ចម្លង​ដើម្បី​បរិច្ចាគ​ឲ្យ​បណ្ណសារ​ជាតិ​កម្ពុជា?

យ៉ាង​ហោច​ណាស់​មាន​ផែនទី ហូឡង់ មួយ​ទៀត មុន​ផែនទី អង់គ្លេស ឆ្នាំ ១៨៦០។ វា​ជា​ផែនទី​ទីក្រុង លង្វែក ដែល​ជា​អតីត​រាជធានី​មួយ​ទៀត​របស់​កម្ពុជា​នៅ​ខាង​ជើង ឧដុង្គ ហើយ​បាន​ផលិត​នៅ​ឆ្នាំ ១៧៤៧។

ខ្ញុំ​ដឹង​ថា ផែនទី​នោះ​មាន ពិត ព្រោះ​ផែនទី​បោះពុម្ព​មួយ​គឺ​ព្យួរ​ក្នុង​បន្ទប់​ទទួល​ភ្ញៀវ​របស់​ខ្ញុំ។ ខ្ញុំ​បាន​ទិញ​វា​ពី​ក្រុង បាងកក ហើយ​សង្ឃឹម​ថា ហូឡង់ នឹង​អាច​ឲ្យ​កម្ពុជា​ឃើញ​ផែនទី​ទាំង​នោះ​ផង​ដែរ៕ TK

លោក Michael Hayes ទីប្រឹក្សា​ជាន់​ខ្ពស់​អង្គការ Finnmap កម្ពុជា និង​អតីត​ចាងហ្វាង​កាសែត ភ្នំពេញ ប៉ុស្ដិ៍

http://www.postkhmer.com/national/letter-to-editor/109395-2014-01-17-03-30-40